«Qurylysshylar»,
«Qojaıyndar», «Qaratas aýylyndaǵy oba», «Tańsári» syndy fılmderimen tanylǵan
rejısser Ádilhan Erjanovtyń «Álemniń meıirli enjarlyǵy» atalatyn kórkem kınosy 2018
jyly álemge áıgili Kann kınofestıvalinde «Erekshe kózqaras» baǵdarlamasy aıasynda
alǵash ret kórermen nazaryna usynylǵan bolatyn. Alaıda óz elimizdegi birinshi
kórsetilim alǵashqy halyqaralyq Almaty fılm festıvali kezinde bolǵan edi.
Atalmysh
is-shara qyrkúıek aıynyń on besi men on toǵy aralyǵynda elimizge belgili
rejısser Aqan Sataevtiń («Reketır»,
Jaýjúrek myń bala», «Anaǵa aparar jol», «Raıony», jáne t.b.) basqarýymen jáne
Almaty qalasynyń ákimshiligi qoldaýymen uıymdastyrylǵan tuǵyn. Festıvalǵa
álemniń túpkir-túpkirinen kelgen erekshe kınokartınalar qatysyp, ózara saıysqa
túsken edi. Solardyń ishinde «Álemniń meıirli enjarlyǵy» da bar bolatyn.
Árıne,
Ádilhan Erjanovtyń fılmi festıvaldiń gran-prıin ıelene alǵan joq, bul ataq
rejısser Darıa Jýktyń «Hrýstal» atty týyndysyna berildi, biraq ta operator
Aıdar Sharıpov pen qoıýshy-sýretshi Ermek Ýtegenov ózderiniń jumystary úshin arnaıy
syılyqpen marapattaldy. Al bunyń ózi ájeptáýir jetistik.
Endi
«Álemniń meıirli enjarlyǵyna» tolyǵyraq toqtalyp ótsek. Kınotýyndy kórsetilimi
ótkizilgen kezde otandastarymyzdyń kópshiligi qatty qyzyǵýshylyq tanytyp, saıysqa
túsken fılmder kórsetilgen «Lumiera Cinema» kınoteatryna qaptap kelgen edi. Olardyń
kóp bolǵany sonshalyq, kınozal qas-qaǵym sátte lyq tolyp, tipti keıbir
kórermender sımaı syrtta qalǵan bolatyn.
Fılmniń
sıýjeti aýyldan qalaǵa kóship kelgen Saltanat (Dınara Baqtybaeva) jáne Qýandyq
(Qýandyq Dıýsembaev) atty eki jan dostardyń bastarynan keshken oqıǵalaryn
baıandaıdy. Olardyń arasyndaǵy romantıkalyq hımııa kórermenge anyq sezilgenmen
ashyq túrde kórsetilmeıdi. Kerisinshe, qyz ben jigittiń ómirleri eki bólek
baǵytta órbip, paralleldi túrde ilgeri jyljıdy. Osylaısha fılm mahabbat týraly
emes, úlken qalanyń aýyr ómiri men jalǵyzdyq máselesi aınalasynda órbıdi.
Jigitti de, qyzdy da bir-birine múlde uqsamaıtyn jabaıy ortaǵa tap bolyp, aman
qalý jáne jaqsy jaǵdaıǵa jetý úshin qoldarynan kelgenin jasaı bastaıdy. Kórermen
fılmdi tamashalap otyryp Saltanat pen Qýandyqtyqqa janashyrlyq tanytyp,
qıyndyqtaryn jaqsy túsinip, baqytty fınalǵa jetýlerin tilep otyrady. Fılm
naǵyz drama bolǵanymen de ishinde komedııa jáne tragedııa úlken oryn alady.
Kúlkili jerleri kúldiredi, aýyr jerleri muńaıtady. Al fılmniń sońynda ay ári
tátti dep sıpattaýǵa bolatyn erekshe sezim paıda bolady.
Árıne,
fılm senarıin óte jaqsy dep aıtýǵa bolmaıdy. Dıologtary tym uzaq, keıde
tyńdap otyryp jalyǵyp ta ketesiń, biraq bunysyn keshirimdi. Ádilhan Erjanov
arthaýstyq fılmderge jaqyn bolǵandyqtan bul jerde senarııden góri rejısserlik
sheshimderge kóbirek kóńil bólgen. Ásirese Saltanattyń aına aldynda otyryp,
artyndaǵy shalǵa: «Senderge aqsha ǵana mańyzdy emes pe?» - degen sózderi jaqsy
kórsetilgen. Qyz óziniń renishin shalǵa ǵana emes, aınadaǵy óz keskinine
aıtqandaı bolady. Bul bir. Ekinshi bir qyzyq nárse: qyzdyń kóılegi. Saltanat
ashyq-jarqyn, júregi taza, bolashaqqa degen úmitterge tola kezinde qyzyl tústi
kóılekpen júredi de, artynan aýqatty shaldyń kóńildesi bolyp, qara tústi kóılek
kıedi. Al Qýandyqtyń qatty optımıstten realıstke aınalýy gúldep turǵan gúldiń
solýymen kórsetiledi. Bulardyń barlyǵy naǵyz rejısserlik sheshim.
Al
akterlik oıynǵa keler bolsaq, qatty madaqtaýǵa kelmeıdi. Dınara Baqtybaeva
keıbir senalarda teatr sahnasynda júrgendeı pafosty mánermen sóılep qalady. Onysy
ásirese Saltanattyń Qýandyqqa óziniń bolashaǵy jaıly aıtqan jerlerinde
baıqalady. Al akter Qýandyq Dıýsembaev óz sózderin jattandy aıtady. Ásirese
keıipker óz tól-qujatyn joǵaltyp alǵany birtúrli estiledi. Alaıda joǵaryda
atalǵan eki ártistiń arasyndaǵy óte jaǵymdy tandem ájeptáýir qýantady.
Sóz
qorytyp aıtar bolsaq, «Álemge jyly beıjaılyq» mynadaı eki oı-tujyrymdy aldyǵa
ıteredi: 1) ómir degen óte ádiletsiz, aýyr qubylys, biraq onda shynaıy mahabbat joq
emes; 2) úmitsiz – shaıtan, ony joǵaltyp alýǵa bolmaıdy; 3) qandaı qatelik jasasań da, bárin durystaýǵa
bolady. Jáne de, fılm qazirgi zamandaǵy keńinen taralǵan paraqorlyq, seksızm, báribirshilik
sııaqty qubylystardy qatty synǵa alyp, árdaıym baǵalanyp kelgen adamı
qundylyqtarǵa berik bolýǵa shaqyrady. Negizi, Ádilhan Erjanov – ózindik stılin
qalyptastyra alǵan jas rejısser. «Álemniń meıirli enjarlyǵy» fılmi onyń burynǵy
eńbekterine qaraǵanda áldeqaıda jaqsyraq. Iaǵnı shyǵarmashylyq kórkeıý bar.
Reenzııa
jazý barysynda brod.kz saıtynan qosymsha
materıaldar alynǵan.
