Gúlmıra Ábenova
QazUÓÝ, kınotaný, III kýrs
Jyl saıyn kınematografııa salasyn
qoldaý ári damytý maqsatynda biraz fılmder jaryqqa shyǵyp jatqany barshamyzǵa
belgili. Ókinishke qaraı, sol fılmderdiń
arasynda kórermendi oılandyratyn týyndylar saýsaqpen sanarlyq. Jalpy
fılmdegi árbir detal sóılep tur. Rejısser tilinde kúrmeýi bar qyzynyń
kózqarasy arqyly onyń boıyndaǵy bar muńy men qaıǵysyn sheberlikpen sýrettedi. Fılmdegi
mátinniń maǵynasy da tereń, astarly oıǵa
toly. Eldi ańsaǵan ár qazaqtyń boıynda qýanyshpen qatar qorqynyshtyń da bolatyny
belgili. Bul kadrdy, jol ústinde kele jatqan ananyń «qysy sýyq bolǵanymen,
adamdary jyly bolsa eken» degen izgi nıetinen baıqaımyz jáne úmit pen úreıdiń
qatar júretinin ańǵaramyz. Elge oralǵannan keıin de, kedergilerden birden aryla
qoımaısyń. Degenmen, taǵdyr talaı adamdy tálkekke salyp qoısa da, sol
qıynshylyqqa tótep berý bizdiń basty mindetimiz. Osy kúnge deıin aıtylmaı kelgen
shynaıy oqıǵalar kórermen nazaryna esh burmalaýsyz usynyldy dep esepteımin. Jas urpaqqa
qıynshylyqpen jetken, máńgige muraǵa qalǵan jerimizdi saqtap, kelesi urpaqqa
amanat etip qaldyrý – ár qazaqqa paryz.
Ultyn súıgen ár urpaq ana tilin
umytpaı qadirlep, jerin aıalap, elin qorǵan etpek. Ar-namysyn basqadan bıik
qoıatyn elge, qandastarymyzdyń da oralýǵa degen úmiti arta túspek. Elimizdiń
qazirgi jaǵdaıyn 1990 jyldarmen salystyrǵanda, ózge elden týǵan jerimizge aıaq
basqan qandastarymyzǵa azamattyq alý máselesi de óz sheshimin taýyp keledi. «Ár
qazaq – meniń jalǵyzym» demekshi, bir-birimizge janashyrlyq tanytyp, qoldaý
kórsete bilsek, ultymyzdyń mártebesi asqaqtamaq
QazUÓÝ, kınotaný, IV kýrs
«Oralman» fılminde búgingi qazaq eline at
basyn buryp jatqan qandastarymyz ben keshegi aýǵan soǵysyna qatysýǵa májbúr
bolǵan otandastarymyzdyń zardaby jaıly zildeı muń jatyr. Búgingi kúni eline oralǵan qazaq
jurtynyń óz otanyna sııa almaı, baspanasyz qıyndyq kórip júrgen azamattary joq
emes. Oǵan qosa, keshegi on segizdeı jalyndaǵan jasynda, qansha aǵalarymyzdyń Aýǵanstan
elinde qany tógildi. Sol ardagerlerimizdiń omyraýynda tógilip turǵan tósbelgileri
bola tura, memleket tarapynan tolyqtaı qoldaýdyń tapshylyǵyn taǵy baıqaýǵa
bolady. Ún túnsiz júrgen ardager denesindegi jaranyń tigisin jamaı almasaq, biz
qaryzymyzdy basqasha qalaı óteı alamyz? – degen suraq kókeıimdi mazalaıdy.
Osy máselelerdi rejısser Sábıt
Qurmanbekov shyǵarmashylyq tobyna jetkize bildi. Fılmdegi ər keıipker óz otanyna
degen mahabbaty men mindetin ər qıly kórsetti. Erjan Túsúpovtyń somdaýyndaǵy aýǵan
soǵysyna qatysqan aýyl ákiminiń de aıtpaq muńy jeterlik. Janna Isabaevanyń «Qaroı»
fılminde basty róldi somdaǵan ol óziniń joǵarǵy akterlik sheberligin kórsete
bilse, bul fılmdegi qarama-qaıshy beınesin de abyroımen alyp shyqty. Rejısser
Aıaǵan Shəjimbaıdyń «Jansebil» fılmindegi Muqataı qarııanyń sońǵy úmitine balta
shabylsa, 1997 jyly túsirilgen Bolat Shəriptiń «Amanaı men Zamanaı» fılmindegi
Amanaıdyń Jetisý ata qonys mekenine jetý muraty Sábıt Qurmanbekovtyń «Oralman»
fılminde de oryndaldy.
Maqpal Baqyt
T.Júrgenov atyndaǵy QazUÓA, kınotaný, II kýrs
«Oralman» – qazaq eliniń burynnan kele jatqan aýqymdy, ózekti máselesi. 30
jyldary Sovet ókimeti kezinde Aýǵanystanǵa jer aýdarýǵa májbúr bolyp, qaıta óz
Otanyna aýyr qıynshylyqtarmen oralǵan otbasy jaıly bul kartına qalyń kórermenniń
kóńilinen shyǵyp qana qoımaı, úlken dúnıeniń kózin ashty.
Fılmdegi ata-mekenine oralýdy ańsap kelgen otbasy óziniń qazaq
baýyrlarynan «oralmansyń» degen sózderdi jıi estip qapa bolady. Ákesi shekarada:
«Balam, bul qazaqtyń jeri me?», - dep tizerlep otyryp, kindik qany tamǵan jerdi
súıgeni janaryna eriksiz jas keltiredi.
Atalmysh fılm halqymyzdyń kóptegen jyldar boıy jyly jabylyp kelgen ózekti
máselelerdi qozǵaǵan. Aǵa-ápkelerine qarap boı túzep kele jatqan keleshek jas
urpaqqa bereri men alary kóp tyń dúnıe. Atalmysh fılm oralmandardyń taǵdyry
jaıly oı qozǵaǵan alǵashqy otandyq týyndy. Fılmdegi rejısserlik sheshimder óte
utymdy, operatorlyq jumystyń kórkemdigi óte joǵary deńgeıde. Dýlyǵa Aqmolda,
Erjan Túsipov, Esim Segizbaev, Shynar Asqarova, Baıan Qajnabıeva qatarly beldi
akterler akterler rejısser júktegen talaptyń údesinen shyǵyp, óz keıipkerleriniń
ishki sezim arpalystary men syrtqy qımyl-qozǵalystaryn qatar úılestire bilgen.
Sábıt Qurmanbekovtiń bul týyndysy – oralman máselesiniń bir ǵana pushpaǵy.
Bundaı dúnıelerdi nazardan tys qaldyrmaı, kóptep túsirý biz qatarly jas urpaqtyń
sana-sezimine ózgeris ákelip, tarıhymyzdy tereń bilý úshin óte mańyzdy. Iá, rasynda, shet jaqta
qalǵan qandastarymyzdyń taǵdyry eshkimdi beıjáı qaldyrmaǵany abzal. Osyndaı
halyqqa oı salatyn tyń dúnıeler kóbeıse eken dep tilek etemiz.
